Ислам шашны таних тэмдэг гэж хэлж болохоор өнгө дүрс бол хавирган сар, ногоон өнгө. Жүүд хүн бол Давидын од гэж нэрлэх зургаан өнцөгт хошуугаараа танигдана. Харин Христитгэлтнүүд Загалмай буюу хэрээс тэмдгийг бахархалтай нь аргагүй сүмийнхээ орой дээр зална, хүзүүндээ зүүлт, чихэндээ ээмэг, зарим нь бүр шивээс болгон хийлгэсэн байна. Зарим хүмүүс итгэл бишрэлийг гангараа чимэг, дүрс тэмдэг биш, зөвхөн хүмүүн цээжиндээ хадгалах нандин зүйл байх ёстой гэж үзэвч, бүх хүн адилхан сэтгэх учиргүй ажээ. Үүндээ ч хорвоогийн амт, зөрчил оршдог бизээ.
Манай Монголд Христийн шүтлэг бишрэл дэлгэрээд нэгэн арваныг элээхүйд, манай монголчуудын дотор нэгээхэн хэсэг нь энэ сургаалд итгэж бишрээд олон сүм цуглаан үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эдүгээ бид Библийн судрыг эх хэлнээ буулган орчуулж, хэд хэдэн хувилбартай болчихсон, онгод авъяастай дуу хоолойтой нэг нь орчуулгын бус, өөрийн сэтгэлээс урган гарсан магтаал дуугаар мөргөл үйлдэж байна. Сургаал номлол ч аандаа монгол хүний унаган сэтгэлгээнд буухуйц байхын ач холбогдлын талаар пастор ахлагч нар ярьж байна. Энэ үед би загалмайн дүрсийн тухай өгүүлье гэж бодлоо. Ингэхдээ газар газрын загалмайн дүрс ялгааг цухас жишээ татаад, манай түүхэн уламжлалтай холбогдох талаас болон дорнын буюу үндэсний шинж чанарыг агуулсан дүр төрхийг бий болгоё гэж саналаа.
Эхлээд бидний сайн мэдэх загалмайн хэлбэрээс эхлэе.
Латин загалмай, загалмайн энэ энгийн хэлбэрийг баруун Европын гэдэг утгаараа латин хэмээн нэрийдсэн. Католик, Протестан шүтлэгтэнгүүд адилхан энэ загалмайг хэрэглэдэг. Үүнийг бид бараг л цорын ганц, зөв хэлбэр гэж хэлэх нь холгүй. Оросын сүмийн орой дээрх загалмайг буруу гэж ирээд, мэдэх мэдэхгүй олон юм ярих хүн захаас аваад гарна даа. Тэгэхээр ядаж багахан ч болов мэдлэг болоосой гэж бусад хэлбэрийг нь танилцуулъя.
Оросын гэсэн тодотголтой Христийн Үнэн алдартны шүтлэгт загалмайн дүрс нь гурван хөндлөвчтэй байдгийг ухан нягтлах аваас, дээд хөндлөвч нь “Назарын Есүс, Иудейчүүдийн хаан” гэсэн пайзыг, доод хөндлөвч нь цовдлогдсон хүний хөлийн тулгуурыг төлөөлөх агаад нэг үзүүр нь дээш, нөгөө үзүүр нь доош чиглэсэн нь Есүсийн хоёр талд цовдлогдсон дээрэмчдийн хувь тавиланг харуулсан хэрэг аж. Нэг талд асан хэрэгтэн итгэж, нүглээ наманчилсан тул Есүсээс өнөөдөр надтай хамт диваажинд байх болно гэсэн амлалтыг авч, нөгөө талынх нь дээрэмчин итгэл үзүүлээгүй доромжилсон тул тамд мөхөх тавилантай болсон гэх түүхтэй. Үүнээс гадна Копт загалмай, Келт загалмайн хэлбэр ч гэж бий. Тэднийг эс дурдаад, манайтай холбоотой хэлбэрийг нь яръя.
Перс загалмай, Энэтхэг нутгийн Мар Томасын[1] христитгэлтнүүдийн загалмайн хэлбэр дүрс нь бусдаасаа бас онцлогтой, өөрийн гэсэн өвөрмөц төрхтэй. Энд Загалмайг бадамлянхуа цэцгийн дээр залсан байх аж. Дорно дахинд бадамлянхуа цэцэг нь ихэд утга учир, билэгдлийг агуулсан байх агаад Энэтхэгийн Хинди, Буддын, Даогийн болон бусад олон шашнуудад хэрэглэгдсээр ирсэн дорно зүгийн орнуудад ихэд дэлгэрсэн билэгдлийн тэмдэг мөн. Ингэж бадамлянхуа цэцгийн дээр Загалмайг залсан байх нь өнөөгийн Иракт орших Ассиричуудаас зүүн тийш орших Христитгэлт сүм чуулгануудад түгээмэл хэрэглэгдсээр иржээ. Үүнийг бид түүхэн эх сурвалжуудаас олж үзэж болох юм.
Өмнөд Хятадын Фужиан муж болон өмнөд Энэтхэгийн Керала мужаас олддог булшны чулууны зургийг би энд тавьлаа. Христийн сүм чуулган зөвхөн өрнө зүг Европт түгэн дэлгэрсэн биш, дорно зүгт Азид асар их түгсэн хийгээд эдүгээ ч Ойрхи Дорнодод хэдэн сая Христэд итгэгчид байдаг, Энэтхэг, Ирак, Армян, Гүржид эртний уламжлалт сүм чуулганууд оршсоор байгаа. Христийн Несториан[2] гэж нэрлэгддэг урсгал төв Ази, Хятад хүрсэн байсан түүхэн баримт мэдээ, архелогийн олдворууд нэн арвин бий. Энэ булшны чулуунууд бол өөр ямар ч үеийнх биш, харин Хятад дахь Монголын эзэнт гүрэн[3]-ий үеийн дурсгалууд билээ. Түүхэнд Хятадын өмнөд мужид засан тохинуулах учиртай Монгол гарнизон байсан тухай гардаг. Юнань мужид үлдсэн нь ч бий. Христийн сүмийн түүхэнд бичигдэхдээ хятад бус хүмүүс буюу монгол түрэгүүд тухайн үедээ загалмайн шүтлэгээ тээж тэр газарт очсон гэдэг. Харин хэдэн зууны дараа мөнөөх монголчууд нь нийтээрээ буддын, түрэгүүд нь исламын шашин шүтлэгтэй болж, хятадууд энэ мэт түүхэн олдворуудыг нь өөрийн болгон сурталдаж, Христийн сүмийн түүх судлаачид энэ тухай Хятадын түүх дотор оруулан заадаг болж л дээ. Эл чулууны дээрх загалмайн доор бадамлянхуа цэцгийг болон, дээр нь байх шүхэр, Пагва ламын зохиосон дөрвөлжин үсгийг та бүхэн анхаараарай. Чухам хаанаас нь ч харсан дорны үнэр өнгө нэвт шингээстэй. За, миний яриа хэдэн зууны өмнө ийм байсан олдвор гэх мэтээр өндөрлөхгүй ээ. Эдүгээ бидний үед ч гэсэн бадамлянхуаг загалмайн хамт залсан явдал байна. Дараах зургийг харцгаая.
Энэ бол Өмнөд Энэтхэгийн Сүм Чуулган нэртэй экуменикал[4] байгууллагын лого дээр дүрслэгдсэн загалмай хийгээд бадамлянхуа. Энэтхэгт бадамлянхуа бол орчлон ертөнцийн бүтээлээс гадна, ариун гэгээн ёсон, гэрлийг шүтэж амьдрах гэсэн давхар давхар утгыг илэрхийлж байна. Лого дээр “ӨМНӨД ЭНЭТХЭГИЙН ЧУУЛГАН: ТЭД НЭГ БАЙХЫН ТУЛД”[5] гэж бичжээ. Эмблем дээр Загалмай нь христитгэлийг илэрхийлж байгаа бол, бадамлянхуа нь дорнын шинж төрхийг, бичигдсэн Библийн ишлэл нь Христийн Чуулган нэгдмэл нэг гэсэн санааг тус тус гаргасан байна. Тэгээд ч Энэтхэг бол Азийн, дорнын агуу их иргэншлүүдийн нэг, манай Монголын түүх соёлд тэндээс улбаалсан зүйл их. Бадамлянхуа цэцэг манай түүхэнд зөвхөн шашны билэгдэл байгаад зогссонгүй, төрийн билэг тэмдэг болж хэрэглэгдсээр ирсэн. Манай одоогийн төрийн сүлдэн дээр ч мөн бадамлянхуа цэцэг байх ажгуу. Анх 1924 онд бүгд найрамдах засгийг тунхаглан соёмбо тэмдгийн доор байрлуулснаас гадна, Богд хаант Монгол улсын үед ч хэрэглэгдэж байсан байна. Академич Б. Ренчин гуайн тайлбараар бол “бадамлянхуа цэцэг бол усын ёроолын хар шавар дотроос ургадаг боловч тvvний ариун цагаан цэцэгт хир буртаг нь огт халддагvйн адил монгол улсын тєлєє зvтгэгч хvн бvхний сэтгэлд амин хувийн ашиг завшааныг эрэхийн хир буртаг vл халдах болтугай хэмээсэн санаа болно” гэжээ.
Бадамлянхуа дээр залсан загалмайн дүрс манай Монгол Чуулганы билэг тэмдэг, нүүр царай байж болох уу? Монголын түүх соёл, уламжлалт сэтгэлгээ Христийн сайн мэдээний үр урган төрөх жинхэнэ хөрс болохын билэгдэл нь бадамлянхуа цэцэг, ингэхдээ урьд цагийн адилаар дээр нь алив хүний, амьтны дүрийг бус харинчиг манай итгэл бишрэлийн тэмдэг болсон ариун загалмайг залах нь соёл сэтгэлгээ үндэстний алив сайн сайхнаа авч үлдэхийн сацуу итгэл бишрэлээ дээдлэн, оройдоо зална гэсэн санаа билээ. Ер алив юмс үзэгдлийг ёгт утга санаагаар илэрхийлэх нь манай Монголын унаган сэтгэлгээнд харш зүйл хэрхэвч биш. Та тунгаан бодоорой. Үүнийг уншигч таны мэргэн ухаанд даатган үлдээе.
[1] Мар гэдэг нь багш, гэгээнтэн гэсэн Сири гаралтай үг. Азийн ихэнх уламжлалт чуулганууд Есүсийн шавь Томасыг өөрсдийнх нь сүмийг үндэслэгч гэж итгэдэг. Эртний чуулганы захидал баримтууд ч Томасыг дорно зүгт Энэтхэг, Перс зэрэг орнуудад сайн мэдээ тараасан гэдэг. Тийн Мар Томасын сүм гэж нэрлэдэг болжээ.
[3] Академич Майдар гуайн санал болгосон нэр томъёо. Бусад судлаач, түүхчид Хятадын Юань улс гэж нэрлэдэг.
[4] Экуменизм. Ойкомунэ (Гэр орон) гэсэн Грек үгээс гаралтай үзэл санаа. Христийн чуулган нэгдмэл байж, урсгал чиглэл гэж хуваагдалгүйгээр Христийг гэрчлэх ёстой гэсэн үзэл санааг илэрхийлдэг. Энэ байгууллагыг Англикан, Пресбитериан, Мефодист гээд олон урсгалын сүм чуулганууд нэгдэж байгуулжээ.
No comments:
Post a Comment